We hebben jou, cultuur, niet zo zeer bij het oud vuil gezet hoor. We zijn je gewoon vergeten. We vinden het soms ‘best leuk’ wanneer het op ons pad komt, maar er voor betalen?
We hebben andere dingen aan ons hoofd en andere zaken om ons geld aan uit te geven. Ja, daar heb ik best veel begrip voor. Geen werk hebben, een te laag inkomen, geen woonruimte, gezondheidszorg, milieu en wat al niet meer zijn veel belangrijker. De verleidingen van goedkope vliegreizen en amusement onder handbereik zijn ook verdraaid groot.
Misschien wel precies daarom moeten we onszelf wellicht een heel andere vraag stellen: Wat gebeurt er met onszelf, de mensen om ons heen en onze omgeving wanneer we alleen nog maar pragmatische, rationele en gemakzuchtige consumenten zijn?
Ik zal je een voorbeeld geven. Wanneer ik als gastheer in het Vechtstreekmuseum groepjes mensen een kwartier lang een verhaal vertel dan gebeurt het bijna altijd dat men halverwege met mij in gesprek gaat. Gesprekken die zonder uitzondering enthousiast zijn. Men verwondert zich én men geniet van de verwondering. Voordat ik ze lekker op hun eigen manier hun gang door het museum laat gaan vraag ik nog het volgende: ‘U vond dit verhaal cq dit gesprek merkbaar leuk, maar zou u speciaal voor een verhaal hier naar toe komen?’. Het antwoord is eigenlijk altijd ‘nee’ en wordt gevolgd door ‘maar het is wel heel prettig om het tegen te komen’.
Cultuur met een verhaal als onderdeel van jouw zondagmiddag. Niet duur ook voor diegenen die een museumkaart hebben. De essentie is volgens mij gelegen in ‘onderdeel van’ in combinatie met ‘intermenselijke aandacht’.
Zo logisch en begrijpelijk als bovenstaand voorbeeld is, zo onlogisch is onze maatschappij ingericht. Een maatschappij waarvan cultuur steeds minder deel uitmaakt, maar er steeds meer náást bestaat. Zo’n maatschappij gaat heel langzaam en zonder het echt te merken naar z’n grootje.
Onze maatschappij is sinds de Verlichting, dus al meer dan 200 jaar, ingericht op morele verheffing middels met name onderwijs en wetenschap wat zou moeten leiden tot een zekere schoonheid. Vertaal het maar in het ontwikkelen van waarden en normen wat weer leidt tot beschaafd gedrag waardóór je in vrijheid kunt samenleven. Wanneer je cultuur uit onderwijs, wetenschap, werk en het dagelijks leven haalt dan heb je, zo geredeneerd, ook nauwelijks meer waarden en normen nodig. Dan ga je naar een puur profijtbeginsel wat tegenwoordig door sommige wereldleiders zo omarmt wordt. Een profijtbeginsel wat uiteindelijk zeer vrijheid beperkend zal blijken te zijn!
Zo beschouwd lijkt mij de oplossing vrij eenvoudig: Maak cultuur een integraal onderdeel van nagenoeg alles in het leven. Gebruik er een deel van je investeringsfondsen voor en maak het vervolgens, ook financieel, zéér toegankelijk. Hoogstwaarschijnlijk verdien je de investeringen nog terug ook doordat mede hierdoor waarden en normen een natuurlijkere rol krijgen, leidend tot beschaafder gedrag en dus veel lagere maatschappelijke kosten.
Nog een paar tips: Bekijk de uitzending van Zomergasten met Maxim Februari van 18/8. Koop een museumkaart. Hou op met alles stom te vinden wat je niet direct (!) begrijpt.
Rob Franse, 26 augustus 2019