Rampzalige gevolgen van democratische verkiezingen zijn geen uitzondering

Neem 1932 en 2016 als trieste voorbeelden. Het was democratisch en het gebeurde eerlijk…. en het leverde later heel veel spijt op. Helaas, de stemmers hadden teveel vanuit (wan)hoop hun emoties de boventoon laten voeren en gestemd op een vorm van nostalgisch nationalisme.

Tijdens de verkiezingen van juli 1932 boekte de NSDAP weer een grote overwinning. Het aantal zetels steeg van 107 naar 230. De NSDAP werd met 37,4 % van de stemmen de grootste partij van Duitsland. Duitsland was ernstig verdeeld: tijdens dezelfde verkiezingen kreeg de socialistische SPD 133 zetels en de communistische KPD 89. In het najaar, toen het kabinet-Von Papen na nieuwe verkiezingen aftrad, probeerde voormalig generaal Kurt von Schleicher een regering met een deel van de NSDAP te vormen. Hij werd weliswaar tot kanselier benoemd door Von Hindenburg, maar het lukte hem niet een kabinet te vormen en eind januari 1933 bood hij zijn ontslag aan. Op 30 januari 1933 besloot president Von Hindenburg Hitler rijkskanselier te maken. Von Hindenburg en Von Papen wilden Hitler en de NSDAP voor hun karretje spannen door hem aan het hoofd van een grotendeels conservatief kabinet te plaatsen. Dit bleek echter een ernstige onderschatting van Hitler met desastreuze gevolgen voor Duitsland en de rest van de wereld.

Op 31-1-2024 tonen peilingen aan dat inmiddels een meerderheid van de Britten spijt heeft van Brexit. Iets meer dan de helft wil zelfs terugkeren binnen de Europese Unie. Brexit gestoeld op “fantasiedenken, wensdenken en leugens”. “Er werd van alles en nog wat beloofd en dat is niet uitgekomen. Groot-Brittannië is erop achteruit gegaan, het is vanwege Brexit armer geworden.

Hoe het zo ver kon komen in democratische landen?

Zie een kort stukje film met muziek uit de briljante film Cabaret. Stel je voor dat je al 15 jaar in ellende leeft en op een mooie zomermiddag geconfronteerd wordt met een ongekend vertrouwen en blijdschap. Met nieuw perspectief. Wat doe je dan? https://www.youtube.com/watch?v=SDuHXTG3uyY

Later was en is er spijt. Door niemand zo indrukwekkend bezongen als door de wereldberoemde Marlene Dietrich in een lied uit 1955: https://www.youtube.com/watch?v=SLtQ9gu_NmA


I&O research schrijft op 13-2-2024: Van de NSC-kiezers staat nog 42 procent volledig achter zijn stem bij de Kamerverkiezingen. Bij geen enkele andere partij is dit percentage zo laag, hoewel ook relatief weinig VVD’ers (47 procent) onveranderd positief zijn over hun keuze van afgelopen november. Ter vergelijking: bij PVV’ers is dat 89 procent. Volgens onderzoeker Peter Kanne van I&O Research willen de meeste kiezers nog altijd een rechts kabinet, met name omdat zij de immigratie willen terugdringen, en dreigen veel NSC-stemmers daarom Pieter Omtzigt de rug toe te keren. I&O Research ziet vooral de PVV profiteren: die zou als toch al grootste partij doorstijgen van 37 zetels momenteel in de Twee Kamer naar 49 nu. Van de mensen die in november op NSC stemden, zou 16 procent nu uitwijken naar Wilders. Maar een twee keer zo grote groep (32 procent) heeft nu even geen idee wie te kiezen. De VVD staat bij I&O Research onverminderd laag op 17 zetels; een verlies van 7.

Ik ben aan geen kant boos op welke stemmer dan ook. Toen niet en nu niet. Ik denk te begrijpen wat er met grote groepen mensen gebeurt wanneer ze wanhopig en boos worden. Zeker wanneer we al decennia lang niet meer direct geconfronteerd zijn met nog veel diepere ellende van het daadwerkelijk uitsluiten van groepen mensen, hyperinflatie, oorlog etc. Dan verdwijnt het zicht op de immense risico’s van het niet volgens letter en geest handelen naar democratische (grond)rechten en waarden.

Ik ben bang dat de democratie in Nederland te veel gekaapt gaat worden door wensdenkers. Niet door mensen die slecht denken maar wel door mensen die, wellicht uit wanhoop enerzijds en nieuwe hoop anderzijds, meer met hun gevoel stemmen dan met hun ratio.
Laten we hopen dat mijn angst onterecht is. Dat straks zal blijken dat we een geweldig verstandige 2e kamer blijken te hebben en een dito regering. Met wellicht dank aan Kim Putters. Met wellicht minder polariserende media.
Laten we hopen op het beste maar ons gelijktijdig voorbereiden op het slechtste.

Dus meer stemmen en acteren vanuit de ratio dan vanuit emotie en gevoel. Zorgen voor borging van onze prachtige democratie inclusief grondwet, bestaanszekerheid etc. middels heldere fatsoenlijke afspraken en effectieve controle op die afspraken.

Samenwerking is een must. Dat begint met fatsoen!
Ik wens alle betrokkenen dan ook heel veel fatsoen toe in woord en daad.

Rob Franse, 15 februari 2024