Wat is het waard?

Wat is je bezit waard? Je kennis? Je mening? Je raad? Is het allemaal überhaupt wel iets waard? Ja hoor, het is iets waard. En die waarde is niets meer en niets minder dan het vertrouwen (!) wat een ander, of anderen, daar in hebben.

Waardebepaling is iets wat we continu maar vaak ongemerkt ‘doen’. We maken steeds weer inschattingen. Of luisteren naar de inschattingen van anderen. Maar naar welke anderen?

Nooit eerder, bij mijn weten, heeft waardebepaling zo ter discussie gestaan. Waarom zijn veel huizen zo ontzettend veel meer waard dan 3 jaar geleden? En wat zijn ze over 2 jaar waard? Wat is de waarde van je auto wanneer we allemaal elektrisch of op waterstof gaan rijden? Waarom zijn veel aandelen de laatste jaren zo ontzettend in waarde gestegen? Waarom staat de waarde van heel veel wetenschappelijk onderzoek zo onder druk? Waarom heeft de mening van de eerste de beste vlogger, bekende Nederlander of Facebook publicist plotseling waarde? Waarom is zelfredzaamheid plotseling zo belangrijk in plaats van het elkaar redden?

Welke rol speelt aandacht hierbij? En is wijziging van aandacht verantwoordelijk voor bijvoorbeeld de financiële crisis? Of de crisis in de democratie? Veel. Heel veel!

Je zou kunnen zeggen dat iets waarde heeft wanneer het maar genoeg in de aandacht staat en daarmee een zekere mate van vertrouwen krijgt bij een substantiële groep. Daarmee zou je, al doorredenerend, kunnen zeggen dat waarde niets absoluuts is. Het is wat de anderen het waard vinden, hetgeen in hoge mate subjectief is. Omdat het subjectief is valt het (dus) te beïnvloeden.

Om het heel plat te maken: Wanneer ik jou voldoende aandacht geef -iets wat de meeste mensen heel erg belangrijk vinden- dan ben ik voor jou heel veel waard…… dat is zowel prachtig als vol risico; ik kan me bijvoorbeeld van jou afkeren. Jij hebt er vervolgens veel voor over om die aandacht te blijven krijgen.

Eén stap verder is dat ik die aandacht combineer met een dienst of met een artikel. Stel nou eens dat je verknocht raakt aan die dienst of dat artikel en dat ik jou dat vervolgens onthoud. En stel nou ook nog eens dat je die aandacht, die dienst of dat artikel nergens anders kunt krijgen dan bij of van mij. Jij moet er maar op vertrouwen dat ik ‘blijf leveren’. En als ik niet lever……..

Gewend geraakt aan wat jij wilt hebben of wilt horen sta je nauwelijks meer open voor alternatieven. Die alternatieven hebben voor jou nauwelijks tot geen waarde. Zo zitten we bijna allemaal vast in een hele serie waardepatronen.

Vertrouwen? Ja, mits je aandacht krijgt en die aandacht in jouw straatje past. Horen wat je wilt horen. Dat is iets relatief nieuws. Aandacht krijgen we pas sinds kort. Het blijkt niet alleen zeer verslavend te zijn maar ook te leiden tot een snel groter wordende vraag naar meer en meer op jouw manier. Daar hebben zoveel partijen op ingespeeld dat jij nu alleen nog maar datgene hoort en ziet wat jij wilt horen, mits je het gevoel krijgt aandacht te krijgen. Bevestigende (!) aandacht.
Zo blijkt waarde wel een héél subjectief begrip te zijn. Heel subjectief en heel beïnvloedbaar. En omdat we daarnaast ook nog kuddedieren zijn hollen we samen blind achter diegene aan die ons de mooiste beloftes doen en/of het ons gemakkelijk maken.

Zo is er een andere waarde ontstaan. Zijn er andere waarden ontstaan. Waarden die best vaak gebaseerd zijn op de combinatie van verkeerd gesteld vertrouwen, het krijgen van aandacht en het meedoen met ‘jouw’ groep.

In die omgeving wordt een wijs, een verstandig of een authentiek geluid niet snel gehoord. Zelfs een nieuwe Einstein, een Nietzsche of een da Vinci zouden in deze tijd niet gehoord worden. Simpelweg omdat ze jou (….) niet voldoende aandacht geven.

Misschien moeten we het eens proberen om te draaien. Dus niet zozeer om aandacht op jouw manier te willen krijgen, en er bij te horen, maar aandacht te geven (!) aan diegene en datgene wat daadwerkelijk van toegevoegde waarde is of kan zijn voor jou én (!) de maatschappij.

Dan zou het zomaar kunnen zijn dat Facebook plotseling niets meer waard blijkt te zijn. Dat piepkleine appartementen in binnensteden meer dan halveren in prijs. Dat bekende Nederlanders niet meer gevraagd worden hun ‘mening’ te geven. Dat introverte deskundigen plotseling gehoord worden. Dat rustig op de fiets naar iets leuks in de buurt meer oplevert dan je vreselijke vliegreis naar verweggistan.

Objectieve waarde bestaat niet. Waarde is wat wij samen er aan toekennen. En bij slimme mensen is het wat zij het zelf waard vinden…..

Rob Franse,
26 september 2018

Tovenaarsleerlingen, dat zijn we!

Daarbij hebben wij, in tegenstelling tot Mickey Mouse in de Disney film uit 1940, een niet onbelangrijke handicap: Waar is in onze situatie de alwetende tovenaar? Anders gezegd: Wie redt ons nu we ons steeds meer inlaten met onbeheersbare krachten? Krachten die we (nog) nauwelijks kennen?

Bovendien zijn we ook nog eens zeer eenzijdige tovenaarsleerlingen. Op het gebied van techniek kunnen we al decennia lang heel veel en worden we met de dag slimmer. We testen ook heel veel. Er zijn instructies, veiligheidsvoorschriften en zelfs noodremmen. Op het gebied echter van ons eigen gedrag, het omgaan met elkaar en het omgaan met onze eigen hersens en psyche doen we vaak maar wat!

En nu komt ie: Juist op dát gebied denken we het allemaal af te kunnen zonder instructies, veiligheidsvoorschriften en noodremmen. Heb je een opleiding nodig om mamma of pappa te worden? Nee. Heb je een opleiding nodig om te mogen stemmen? Nee. Heb je een opleiding nodig om verkiesbaar te zijn? Nee. Wordt jou ooit geleerd hoe beïnvloedbaar jij bent? Nee. Zijn er wetten tegen beïnvloeding? Nauwelijks.

Dat is best raar!

Heeft het er mee te maken dat we opleiding of zelfs maar richtlijnen op dit gebied zien als een inbreuk op onze persoonlijkheid? Onze persoonlijke levenssfeer? Zien we het als bevoogding? Hebben we er dan geen moeite mee dat scholen zich wel steeds nadrukkelijker bezig houden met bewegen en gezond leven, mits (!) dit alleen het fysieke deel raakt? Waarschijnlijk kan iemand het me best uitleggen, maar dan wil ik graag even wijzen op een enorme verandering in deze wereld in de laatste jaren die maar niet tot ons allen wil doordringen.

Meerdere, vaak heel grote en belangrijke instanties en bedrijven weten heel goed hoe ze ons moeten beïnvloeden. Ze weten beter dan ooit dat we extreem beïnvloedbaar zijn. Toch is er maar één echte reden dat ze dat zo goed kunnen. En dat betreft níet de door mij zo vaak verfoeide social media. Het betreft het geconcentreerde bezit van data! Jouw en mijn gegevens. Gegevens die wij zelf níet kennen én niet kúnnen kennen maar die we wel zélf verstrekt hebben.

Wij allemaal, de beïnvloeders en diegenen die beïnvloed worden, verlaten ons op vooral het gemak en het voordeel van alle nieuwe ontwikkelingen. De systemen en systematieken daarachter zijn daadwerkelijk een black box! Soms zitten er zelfs snode bedoelingen achter die maar bij een enkeling bekend zijn. De beïnvloeding vindt plaats via ons onbewustzijn wat wij aan geen kant onder controle hebben en ook niet zullen krijgen. Helaas, vele systemen die ons beïnvloeden weten ook niet waarom het werkt maar wel dát het werkt.

Zo zijn wij dus allemaal tovenaarsleerlingen. We doen mee omdat het zo makkelijk is en omdat anderen het ook doen zonder dat we een idee hebben waar deze sturing ons gaat brengen.

Dat is meer dan raar!

Rob Franse, 19 september 2018