Wat is je bezit waard? Je kennis? Je mening? Je raad? Is het allemaal überhaupt wel iets waard? Ja hoor, het is iets waard. En die waarde is niets meer en niets minder dan het vertrouwen (!) wat een ander, of anderen, daar in hebben.
Waardebepaling is iets wat we continu maar vaak ongemerkt ‘doen’. We maken steeds weer inschattingen. Of luisteren naar de inschattingen van anderen. Maar naar welke anderen?
Nooit eerder, bij mijn weten, heeft waardebepaling zo ter discussie gestaan. Waarom zijn veel huizen zo ontzettend veel meer waard dan 3 jaar geleden? En wat zijn ze over 2 jaar waard? Wat is de waarde van je auto wanneer we allemaal elektrisch of op waterstof gaan rijden? Waarom zijn veel aandelen de laatste jaren zo ontzettend in waarde gestegen? Waarom staat de waarde van heel veel wetenschappelijk onderzoek zo onder druk? Waarom heeft de mening van de eerste de beste vlogger, bekende Nederlander of Facebook publicist plotseling waarde? Waarom is zelfredzaamheid plotseling zo belangrijk in plaats van het elkaar redden?
Welke rol speelt aandacht hierbij? En is wijziging van aandacht verantwoordelijk voor bijvoorbeeld de financiële crisis? Of de crisis in de democratie? Veel. Heel veel!
Je zou kunnen zeggen dat iets waarde heeft wanneer het maar genoeg in de aandacht staat en daarmee een zekere mate van vertrouwen krijgt bij een substantiële groep. Daarmee zou je, al doorredenerend, kunnen zeggen dat waarde niets absoluuts is. Het is wat de anderen het waard vinden, hetgeen in hoge mate subjectief is. Omdat het subjectief is valt het (dus) te beïnvloeden.
Om het heel plat te maken: Wanneer ik jou voldoende aandacht geef -iets wat de meeste mensen heel erg belangrijk vinden- dan ben ik voor jou heel veel waard…… dat is zowel prachtig als vol risico; ik kan me bijvoorbeeld van jou afkeren. Jij hebt er vervolgens veel voor over om die aandacht te blijven krijgen.
Eén stap verder is dat ik die aandacht combineer met een dienst of met een artikel. Stel nou eens dat je verknocht raakt aan die dienst of dat artikel en dat ik jou dat vervolgens onthoud. En stel nou ook nog eens dat je die aandacht, die dienst of dat artikel nergens anders kunt krijgen dan bij of van mij. Jij moet er maar op vertrouwen dat ik ‘blijf leveren’. En als ik niet lever……..
Gewend geraakt aan wat jij wilt hebben of wilt horen sta je nauwelijks meer open voor alternatieven. Die alternatieven hebben voor jou nauwelijks tot geen waarde. Zo zitten we bijna allemaal vast in een hele serie waardepatronen.
Vertrouwen? Ja, mits je aandacht krijgt en die aandacht in jouw straatje past. Horen wat je wilt horen. Dat is iets relatief nieuws. Aandacht krijgen we pas sinds kort. Het blijkt niet alleen zeer verslavend te zijn maar ook te leiden tot een snel groter wordende vraag naar meer en meer op jouw manier. Daar hebben zoveel partijen op ingespeeld dat jij nu alleen nog maar datgene hoort en ziet wat jij wilt horen, mits je het gevoel krijgt aandacht te krijgen. Bevestigende (!) aandacht.
Zo blijkt waarde wel een héél subjectief begrip te zijn. Heel subjectief en heel beïnvloedbaar. En omdat we daarnaast ook nog kuddedieren zijn hollen we samen blind achter diegene aan die ons de mooiste beloftes doen en/of het ons gemakkelijk maken.
Zo is er een andere waarde ontstaan. Zijn er andere waarden ontstaan. Waarden die best vaak gebaseerd zijn op de combinatie van verkeerd gesteld vertrouwen, het krijgen van aandacht en het meedoen met ‘jouw’ groep.
In die omgeving wordt een wijs, een verstandig of een authentiek geluid niet snel gehoord. Zelfs een nieuwe Einstein, een Nietzsche of een da Vinci zouden in deze tijd niet gehoord worden. Simpelweg omdat ze jou (….) niet voldoende aandacht geven.
Misschien moeten we het eens proberen om te draaien. Dus niet zozeer om aandacht op jouw manier te willen krijgen, en er bij te horen, maar aandacht te geven (!) aan diegene en datgene wat daadwerkelijk van toegevoegde waarde is of kan zijn voor jou én (!) de maatschappij.
Dan zou het zomaar kunnen zijn dat Facebook plotseling niets meer waard blijkt te zijn. Dat piepkleine appartementen in binnensteden meer dan halveren in prijs. Dat bekende Nederlanders niet meer gevraagd worden hun ‘mening’ te geven. Dat introverte deskundigen plotseling gehoord worden. Dat rustig op de fiets naar iets leuks in de buurt meer oplevert dan je vreselijke vliegreis naar verweggistan.
Objectieve waarde bestaat niet. Waarde is wat wij samen er aan toekennen. En bij slimme mensen is het wat zij het zelf waard vinden…..
Rob Franse,
26 september 2018