Onversnipperde aandacht

Oprechte en onversnipperde aandacht. Wellicht is dat hetgeen wat ons nu al 40 jaar bij elkaar houdt. Jazeker, we zijn inmiddels 40 jaar gelukkig getrouwd.

We geven elkaar niet de hele dag door aandacht. Dat kan ook helemaal niet. Echte aandacht kun je maar beperkt geven. Echt aandachtig luisteren, lezen en waarnemen (dus het nemen in plaats van geven) kan ook maar beperkt. Het is voor ons dan ook een goede (maar ongemerkte) reden om echt de tijd voor elkaar te nemen tijdens bijvoorbeeld het avondmaal. Stoor ons op dat moment dan ook vooral niet!

Het is ook om die reden dat wij geen feest gegeven hebben. Tijdens een feest kun je elkaar (!) namelijk nauwelijks aandacht geven. Liever zien en spreken we elkaar in klein gezelschap. Bijvoorbeeld tijdens een gezamenlijk maal. Heerlijk. Echte aandacht voor de spijs, de wijn en elkaar.

Toch merken ook wij dat het voor velen ontzettend moeilijk is om de aandacht gedurende enige tijd ergens echt bij te houden. En dat dit bij velen steeds moeizamer wordt.

Deze ‘aandacht versnippering’ begon in de jaren zestig met de introductie van de telefoon (wij waren een van de weinigen in de straat met zo’n apparaat). Vanaf de jaren zeventig ging dat ding altijd over, vooral tijdens het eten. Niet veel later kregen wij onze eerste TV (ik was acht jaar oud). Zodra dat ding aanstond had iedereen alleen maar aandacht voor dat scherm. Je mocht er zelfs niet voorlangs lopen.

Zo’n 20 jaar geleden brak E-mail echt door. Op zich een communicatiemiddel wat minder stoorde dan telefoon en TV maar wel een apparaat wat velen in staat stelde om iedereen over bijna alles (liefst met iedereen in de cc) te informeren. Bovendien een methodiek waarop jijzelf kon reageren (wat velen onder een zekere druk dan ook de hele dag deden en doen).

Het mobieltje tenslotte en alle mogelijkheden van dit op zichzelf fantastische apparaat was uiteindelijk teveel voor zeer velen van ons. Er ontstond bij velen complete afhankelijkheid, fomo en een enorm tijd lek. En dat, wanneer je het mobieltje goed gebruikt, het juist een ideaal middel is om niet meer op het verkeerde moment gestoord te worden en je aandacht dus niet (!) te versnipperen.

Jammer en helaas? Neen, het is erger dan dat. Bij veel van de non-stop en even-snel-tussendoor gebruikers is een flink deel van de hersenfunctie ernstig veranderd. Men kan ook in gesprekken vaak niet eens meer een hele zin afluisteren. Laat staan een verhaaltje afluisteren of een boek lezen. Precies die dingen die je een wat langere tevredenheid opleveren, daar waar de versnipperde aandacht eigenlijk helemaal geen aandacht meer is maar meer een dopamine gil die roept ‘geef mij binnen een minuut het volgende shot!’. Sneller en erger -en dat gedurende de gehele dag (en nacht)- dan roken, drinken of snoepen.

Versnipperde aandacht is daarmee bijna een garantie voor onrust, slecht slapen, spanningen en het onvermogen om ergens wat langer van te genieten -zoals slapen, een goed boek, een goed gesprek of een mooi maal- of zelfs om je gedurende meerdere uren op je werk te kunnen concentreren.

Naar hoor. Ook al omdat de werkelijke oorzaak van deze versnipperde aandacht juist ligt in dat deel van je hersenen waar jij zelf geen controle over hebt maar iedereen die jou voorziet van informatie of afleiding (van E-mail en Whatsapp tot Tiktok) wel. En soms op akelig slimme manieren.

Waar heb je dan wel controle over? Nou, net als met roken, drinken en snoepen. Zorgen dat het flinke delen van de dag onbereikbaar is. Het is niet anders. In de hoop dat je inmiddels niet te laat bent met het nemen van dit soort heel vervelende acties. Maar ja, als het meer aandacht oplevert -bij jouzelf en bij jouw omgeving- en heel veel tijd en meer (slaap)rust dan lijkt het mij wel degelijk te overwegen.

Ik wens jou dan ook veel onversnipperde aandacht toe!

Rob Franse, 30 september 2023