De onmogelijkheid van democratie en zelfredzaamheid?

Wij, Nederlanders, hebben al lang geleden gekozen voor een democratie. Dat betekent dat wij (heden ten dage) als inwoners allemaal één stem hebben om vertegenwoordigers (…) aan te wijzen die er voor zorgen dat we een leiding krijgen die ons zo goed mogelijk bestuurt en leidt. Dat prefereren wij boven een níet democratische leiding.

Wat willen wij van een leiding (van het land, provincie, gemeente etc.)? Dat deze ons zo leidt en bestuurt dat wij allemaal in vrede en welvaart leven, waarbij het welzijn van de hele bevolking zo goed mogelijk geregeld is, zowel nu als in de toekomst. Verschillen mogen, maar moeten niet zo groot zijn dat bepaalde groepen niet mee kunnen doen. Daarbij vinden wij onze individuele (keuze)vrijheid heel erg belangrijk.

Voor mij is het momenteel de vraag of de manier (!) waarop we onze democratie inclusief zelfredzaamheid invullen nog wel kan! We hebben immers te maken met een compleet andere en snel kantelende machtsverhouding in deze wereld, we hebben een paar enorme uitdagingen zoals klimaatverandering en zelfs binnen ons eigen land zien we een snel toenemende tweedeling welke daadwerkelijk tot problemen leidt.

Om die uitdagingen aan te pakken zou ik graag een leiding zien die inhoudelijk buitengewoon goed is, zich niet laat leiden door de waan van de dag, denkt op lange en korte termijn en zulke beslissingen neemt dat deze op z’n minst door het overgrote deel van de bevolking als rechtvaardig beschouwd wordt. Bij voorkeur zelfs verbinden. Gezien de al jaren toenemende complexiteit van de maatschappij lijkt het mij daarnaast noodzakelijk dat we veel meer dan voorheen gebruik maken van elkaars kwaliteiten.

Echter(!): Om tot de leiding te behoren moet je verkozen worden. En om verkozen te worden moet je tegenwoordig ferme en zelfs polariserende standpunten innemen. Je moet je daardoor richten op de wensen van een bepáálde groep kiezers. Iets wat vaak zeer tégen de wens is van andere groepen. Vervolgens moet je wanneer je de leiding hebt jouw groep kiezers tevreden stellen met beleid waar zíj zich in herkennen om herkozen te worden. Dit alles samen kan (dus) nooit leiden tot een samenbindend beleid……… Wat de facto betekent dat we verder uit elkaar groeien.

De volgende stap is dan voorspelbaar: Je gaat niet meer propageren wat verstandig is, maar datgene wat jóuw kiezers willen horen. Je stelt willens en wetens onverstandige dingen voor omdat je weet (met dank aan de neuropsychologie en dergelijke) dat verstandig plannen minder goed verkopen dan lekker bekkende populaire plannen. Een zeer groot deel van de kiezers verdiept zich nu eenmaal liever niet in wat verstandig is maar ‘vindt’ iets, wat weer versterkt wordt door de bubbel waartoe deze kiezer behoort.

Vele kiezers zijn daarmee eigenlijk stom stemvee geworden. De enige echte interesse die potentiële leiders in hen hebben is hun stem! En dat (…..) heeft niets meer te maken met democratie. Democratie veronderstelt immers dat je naar elkaar luistert, je verdiept, en samen (via o.a. debat) tot de beste oplossingen komt voor de gemeenschap. Dat ‘luisteren, verdiepen en samen’ is mede door de manier waarop ‘zelfredzaamheid’ ingevuld wordt aan het verdwijnen. Zelfredzaamheid wordt zeer ten onrechte door velen ingevuld met ‘dat weet ik zelf wel en dat beslis ik zelf wel’. Hoogstens aangevuld met informatie via internet ‘die bij jou pást’. Wie vraagt er nog om deskundige hulp? En wat is dat, deskundige hulp? Is dat niet iemand die tevens bereid is om jouw gedachten te corrigeren? Iets wat we al te vaak per se niet meer willen? Ook al omdat we ‘geen band’ meer hebben met zo’n deskundige hulp?

Terug naar de 2e alinea en wat wij van een goede leiding wensen: Bereik je dat met de manier waarop we momenteel de democratie invullen? Nee. Helpt zelfredzaamheid daarbij? Nee. In beide gevallen vanwege de manier (!) waarop we er mee omgaan. Onze aller manier van doen is een probleem geworden, veel meer dan het oorspronkelijke idee van democratie en zelfredzaamheid. Onze manier van doen krijgen we echter niet zomaar verandert (waarbij welke vorm van referenda dan ook de boel alleen maar zal verslechteren; we gaan ons algemene ongenoegen namelijk uiten met een ferm ‘nee’).

Iets zegt me dat wanneer we onze democratie weer goed willen laten functioneren en we écht zelfredzaam willen zijn, we elkaar weer echt moeten leren kennen. Dus elkaar vaak in levende lijve tegenkomen, luisteren, vragen en praten! Maar of dat kan en hoe dat moet ?
Ondertussen lijkt de beste leiding, verbindend en in het algemeen belang, te komen van mensen als burgemeesters. En laten die nou niet gekozen maar benoemd worden ……. Dat roept interessante vragen op.

Daarover volgende keer meer (en wie het weet mag het zeggen).

Rob Franse, 2 januari 2019