Vaarwel democratie. Wie weet tot ziens.

Hoe ontstaat een democratie? Doordat een flinke groep mensen ver genoeg ontwikkeld is, ontevreden is met de leiding en bereid is om zélf -gezamenlijk- de leiding over te nemen. Men kiest dan niet voor een misschien logischer keuze, namelijk die van een nieuwe leider.

Dat is nogal wat. Het schept enorme verplichtingen bij de gehele groep. De hele groep moet zich immers gaan informeren en op basis daarvan gaan nadenken om uiteindelijk mee te kunnen beslissen. Natuurlijk is dit, zeker bij een grotere groep, bijna ondoenlijk. Dus besluiten we al snel tot een getrapte democratie. De groep kiest een groep vertegenwoordigers en die vertegenwoordigers kiezen uit hun midden een soort bestuur. De vertegenwoordigers en het bestuur blijven met regelmaat goed contact houden met de groep en vice versa. Na enige jaren evalueren we de hele boel waarna er verkiezingen plaats vinden. Een slimme groep besluit dan dat tenminste de helft van de vertegenwoordigers vervangen moet worden. Niet omdat ze niet goed genoeg zijn maar stomweg omdat de sleet er bij iedereen na verloop van tijd in komt. Vertegenwoordigers hebben elkaar inmiddels te veel beïnvloed, zijn niet meer fris genoeg, plakken soms aan het pluche en krijgen de eerste verschijnselen van ‘machtsgedrag’. Tijd voor flink veel vers bloed wat nog lekker onbevooroordeeld is.

Tegenover die plicht om je te informeren en mee te doen aan ‘het besturen’, zowel passief als actief (cq je beschikbaar stellen als vertegenwoordiger), staan gelukkig ook een aantal rechten. Die rechten zorgen er voor dat zaken niet onbedoeld uit de hand lopen en geven je de mogelijkheid om naast je plichten ook met voldoening te kunnen leven. Wellicht wordt je er ook gelukkig van.

Maar wat nou wanneer na verloop van tijd vele mensen hun plichten(je informeren -> meedenken -> kiezen -> verkiesbaar stellen) niet meer nakomen? Maar ondertussen wel hun rechten opeisen? En daarnaast het ‘met voldoening leven’ overslaan om direct ‘gelukkig’ te worden. Menen recht te hebben op hun eigen geluk? En wel nu?

Wat ik in de vier regels hierboven beschrijf is precies wat er zich afspeelt in vele verenigingen en vrijwilligersorganisaties. Een groot deel wordt ‘lid’ om direct te kunnen consumeren. Is zich nauwelijks bewust van de plichten. Niet in praktijk en al helemaal niet moreel. Probeert vervolgens plichten aan te passen of zelfs af te kopen.

Waar dit zo fout gegaan is, zowel in de politiek (want zo noemen we dat inmiddels) als in het vrijwilligers gebeuren? Dat is heel simpel. Politieke partijen zijn met mooie beloftes zieltjes gaan winnen (partijpolitiek) en veel vrijwilligersorganisaties zijn leden gaan werven met mooie vooruitzichten en ‘hoe leuk het is’. Hebben we ooit van politieke partijen, verenigingen of stichtingen gehoord dat er ook verplichtingen aan vast zitten? Ja soms, wanneer je al binnen bent.

Maar vooral proberen de partijen, verenigingen en stichtingen hun beloftes waar te maken. Vaak hele grote beloftes. Beloftes die slechts door een heel klein groepje in de top gedragen worden. De volgende stappen kun je dan uittekenen. Wanneer je bekend en groot genoeg bent dan gaan de ‘oude’ media kritisch over jou berichten. Inmiddels hoef je al bijna niet meer groot en bekend te zijn om kritische berichten over jouw ‘cluppie’ te horen of te lezen. Iedereen die meent rechten te hebben kan dit inmiddels, vaak zwaar verontwaardigd, met de hele wereld delen. Op welke manier dan ook.

Het klinkt allemaal wel logisch wanneer ik het zo opschrijf. Ondertussen zitten we wel met een flink aantal ‘uitdagingen’. Terug dus naar hoe het allemaal begon: ‘Wij’ hebben gekozen voor democratie maar wij zijn ongelukkig met hoe ‘zij’ het uitvoeren. Zijn we wederom ver genoeg (door)ontwikkeld om opnieuw onze (morele) plichten op te pakken? Of kopen we het deze keer af? De eerste testen op het gebied van ‘afkopen’ stemmen mij niet gelukkig. ‘Onderlinge’ verzekeringsmaatschappijen zijn commercieel gegaan, ‘Coöperatieve’ banken zijn commercieel geworden, volksvertegenwoordigers zijn onderdelen van partijpolitieke marketing machines geworden, her en der worden ‘sterke mannen’ gekozen……… Aandeelhouders zijn wel erg vaak gericht op korte termijnwinsten. En onze kinderen móeten tegenwoordig door scholen en clubs erkend en behandeld worden als prinsjes en prinsesjes.

Er worden jou beloftes gedaan. Je hebt ze vertaald in verwachtingen. Vele beloftes kunnen niet waargemaakt worden. Vele verwachtingen zijn, wanneer je je informeert en nadenkt, niet redelijk en niet reëel.

En je hebt plichten. Plichten ten opzichte van de maatschappij. Een maatschappij die niet altijd eerlijk en redelijk is, maar wel de enige maatschappij waar jij en ik deel van uitmaken. Dan kun je er maar beter wat van maken ook. Geloof dus niet alle beloftes, stel je verwachtingen bij en kom je plichten na. Dat geeft, zeker op iets langere termijn, veel voldoening. En uit die voldoening kan soms zo maar geluk voortvloeien.

Conclusie: Onze mooie democratie is ontstaan doordat we plichten op ons namen. Diezelfde democratie is minder mooi aan het worden doordat ‘plichten’ een soort verboden woord is geworden.

Wie weet realiseren we ons vroeg of laat dat (morele) plichten er niet alleen bij horen maar zelfs noodzakelijk zijn. Voor jou zelf.
Wie weet tot ziens.

Rob Franse, 9 mei 2018

We willen gehóórd worden! Op de vloer!

En wel door diegenen die ook de echte beslissingen kunnen nemen.

Dat moet dan iemand zijn met brede (!) kennis, kunde en aandacht. Iemand die zijn of haar beslissingen neemt op een totaal pakket aan belangen. Dus niet alleen in het belang van de aandeelhouders of, nog erger, op KPI’s (KPI = Key Performance Indicator. Dat zijn afspraken gemaakt met een naast hogere uitgedrukt in kille cijfers die gehaald moéten worden). Dat betekent dus helaas dat de gemiddelde manager niét degene is waardoor we gehoord willen worden. We willen gehoord worden door diegene die de KPI van de manager kan veránderen. Dat geldt voor het bedrijfsleven, de overheid, de politiek, het onderwijs, de gezondheidszorg en wie en wat al niet meer.

Het betekent bijna automatisch dat we in een organisatie willen werken waar de hoogste baas ook voor ons bereikbaar is. Niet bereikbaar op personeelsuitjes maar stomweg op de werkvloer. Een alternatief zou kunnen zijn een hoogste baas die écht delegeert…..

Naar mijn idee zou iedere leidinggevende, van hoog tot laag, jaarlijks de Bildung Academie moeten bezoeken. Daar leer je wat Bildung betekent, namelijk: Verbinding met jezelf, de ander en de maatschappij teneinde een bijdrage te leveren aan het welzijn van het individu en het collectief. Vervolgens, en dan wordt het pas echt moeilijk, dienen die leidinggevenden dit ook in praktijk te brengen!

Wat mij betreft betekent bovenstaande óók dat iedereen die gehoord wil worden zich van te voren wel even mag, misschien wel moet, verdiepen. Verdiepen in de materie, verdiepen in welke vraag stel ik op welke manier en op welk moment. Alleen boos worden of je ei kwijt willen heeft natuurlijk weinig zin. Je onrust uitspreken, of je ongerustheid of je wrevel, is natuurlijk altijd goed.

Stel nou eens dat alle leidinggevenden leven en werken volgens het Bildung idee. Dus breed gevormd zijn en daar naar handelen. En stel nou eens dat diegenen die gehoord willen worden zich eventjes voorbereiden en hun eerste boosheid laten varen. Dan rest nog de vraag ‘waar haal je de tijd vandaan om te horen en gehoord te worden’. Antwoord: Gooi de helft van alle rapportagesystemen de deur uit en wanneer je als leidinggevende iets wilt weten, ga dan eerst de werkvloer op en bekijk pas daarna (!) de cijfers!

De vloer. Daar gaat het om. Daar zou iedereen elkaar tegen moeten komen. Met regelmaat (bijvoorbeeld dagelijks). Dan heb je direct ook veel minder mailcontact nodig. Minder contact nodig via jouw mobieltje. Ook dat scheelt heel veel tijd. En heel veel misverstanden. Iedereen uit zijn of haar bubbel. Elkaar face-to-face tegenkomen. Elkaar zien, horen, voelen, proeven en aanraken. Om daarna terug te gaan naar jouw eigen vertrouwde werkplekkie waar je met begrip voor anderen lekker aan de gang gaat.

Dag flexplek, dag afstand, dag 70% van alle mails, dag irritatie, dag cijfers zonder mensen. Hallo mensen van alle niveaus, welkom gesprek, welkom samenhang en welkom resultaat.

Terugdenkend aan mijn meest succesvolle periodes kom ik uit op heel veel plezier, iedereen op één vloer, maar wel met eigen afgescheiden ruimtes, weten hoe anderen in hun vel zitten en gedeelde top resultaten. Hard werken en veel pret. Heel veel pret. En wát een resultaten………..

 
Rob Franse, 4 mei 2018