Eindelijk! Na bijna 10 jaar crisis (laat je niets wijs maken, voor velen is het nog steeds crisis) lees ik vandaag in zowel De Standaard als de NRC fantastische artikelen uit de rechts elitaire hoek. Zéér kritische artikelen aangaande de huidige economie. Daar was het wachten op wat mij betreft. En dát is nieuw(s)!
De ene schrijver is de oud hoofdredacteur van The Economist en de ander is een huidig redacteur van hetzelfde zeer toonaangevende blad voor de (financieel economische) elite. Het zijn respectievelijk Bill Emmott en Ryan Avent.
Wat zij, los van elkaar, zeggen is het volgende: (Neo-)liberalisme bestaat bij de gratie van openheid (open markten etc.) en fairness. Jarenlang was er een evenwicht tussen die twee, maar inmiddels lijkt dat geheel verdwenen te zijn (Emmott). Ik zou daaraan willen toevoegen dat dit mogelijk is geworden doordat het liberalisme veel te veel vrijheid heeft gekregen; te weinig intoming van de groep die nu eenmaal als drijfveer “winst maken” heeft. Vergelijk het maar met een voetbalwedstrijd op topniveau zonder gele en rode kaarten; uiteindelijk gaat iedereen over de grens ondanks de regels. Sanctionering is (dus) een must in een vrije markt economie. Het andere evenwicht wat steeds meer verdwijnt is de verhouding tussen investeren en winst maken enerzijds en de daarbij behorende (….) behoefte aan arbeid (Avent). In sneltreinvaart wordt het steeds makkelijker om te investeren en winst te maken zónder inzet van arbeid……. En dat bij een wereldwijd groeiend aanbod van gezonde en opgeleide arbeidskrachten.
Het, noodzakelijke, evenwicht verdwijnt uit onze maatschappij. En dat gaat sneller en sneller.
Beide mannen pleiten voor het écht aanpakken van de banken en de financiële instellingen enerzijds (waar zitten nog steeds onverantwoorde risico’s)en een nieuwe mindset op het gebied van arbeid anderzijds. Die mindset zal moeten draaien van arbeid, naar een combinatie van arbeid en “participeren in de maatschappij” (zoals vrijwilligerswerk en dergelijken; als het maar bijdraagt aan het maatschappelijk nut).
Het zou wel eens snel kunnen gaan met de echte en noodzakelijke veranderingen wanneer niet alleen rechts journaille maar ook de machthebbers en bezittende klasse zélf hierover gaan nadenken én er naar gaan handelen. Alsmede de verschillende overheden. Op het gebied van duurzaamheid haalt menig bedrijf de overheid al in. In de VS zijn er al flink wat echte rijken die er voor pleiten om hen méér belasting te laten betalen. Gaat (een deel van) “rechts” zichzelf en ons allemaal redden door druk uit te oefenen op overheden? Uit gevoel van redelijkheid of uit noodzaak? (namelijk het voorkomen van grote maatschappelijke onrust).
Gaan straks de eerste proeven met een basisinkomen vervangen worden door proeven met een “participatie inkomen”? Gaan we zo wijs zijn om arbeid minder fiscaal te belasten en vermogens(s aanwas) veel meer? Gaan we bedrijven weer een reële belasting laten betalen?
Wat schreef ik vorige week ook weer? Samen bouwen! Iedereen doet mee en ieder op z’n eigen manier. Bouwen en laten bouwen. Het is in het verleden vaak genoeg vertoond. Daarvoor is een nieuwe manier van denken nodig á la Emmott en Avent. Een manier van denken die zorgt voor regels met sanctioneringen die passen bij deze zeer snel veranderende tijd.
Ik vraag me af of dit soort zaken besproken worden in coalitie besprekingen. Ik vrees met grote vreze. Maar wie weet, soms kunnen veranderingen snel gaan!
Rob Franse, 4 juli 2017