Of is het “De rede(lijkheid) (is) voorbij?”
“Sinds de grote Spinoza zijn we in onze Westerse wereld op zoek geweest naar de rede. Daar immers begon onze huidige manier van leven. Met vrijheid van denken, meningsuiting en geschrift. Vrijheid die we zo koesteren. Vrijheid die tot ons kwam doordat we zelf gingen nadenken. Nadenken via de ratio; de rede. ‘Verlichting’ noemen we dat. Maar……. Bestaat de rede (nog) wel? Is de rede overbodig en gaat deze ten onder? Is ‘fact free’ ons voorland? Alles via het gevoel (authentiek of gemanipuleerd)?”
Zo begon een prachtige avond praten met 4 mannen aan de keukentafel tussen koffie, water met belletjes, wijn en bier. Allemaal hadden we ons ingelezen en allemaal hadden we vragen. En weet je? Die vragen hebben we nog steeds! Zelf heb ik sindsdien 72 maal de tuin rondgelopen en 11 maal het plantsoen gerond; kauwend en broedend. Of dat zinvol is? Ik zou het niet weten maar op de een of andere manier moet het gewoon; het laat me niet los.
Wel ben ik nu, 41 uur later, in staat om ‘het’ onder woorden te brengen. Hou je vast!
De rede bestaat maar is een minimaal bestanddeel van ons doen, laten, denken en gevoel. De waarheid bestaat ook maar dan alleen in de vorm van “mijn waarheid”, soms in de vorm van “jouw waarheid” en in mindere mate in de vorm van “onze waarheid” zolang de groep maar klein en homogeen genoeg is. Wat echt bestaat zijn onze (eigen) noden, zorgen en wensen die dan meestal weer van elkaar verschillen. Verschillen tussen personen en tussen groepen van personen. Wat nog nadrukkelijker bestaat zijn onze gewoontes in doen en vooral in (de basis van) ons denken die wij vervolgens omarmen als waarheid, bij voorkeur uitgesproken als “nou, gewoon……”.
Blijf je goed vasthouden want er komt meer. We leven immers niet alleen op deze wereld, in dit land en in onze wijk. Daarbij hebben we veel meer dan voorheen verschillende achtergronden en verschillende informatiebronnen. De hoeveelheid informatie is bovendien schrikbarend toegenomen en stort zich over ons uit. Dat uitstorten gebeurt bovendien meer en meer door belanghebbenden zoals bedrijven, politieke partijen, mediabedrijven en -last but not least- schreeuwlelijkerds die zichzelf geloven zonder rede…….
De hoeveelheid zaken waar je op een dag mee te maken krijgt is ontelbaar. Daardoor is het voor onze ratio onmogelijk om aan al deze zaken aandacht te besteden. In het merendeel van de situaties gebruiken we daarom onze gewoontes, ons onderbewustzijn, ons onbewustzijn en ons gevoel. Zo voorkomen we dat we knettergek worden. Maar zo zorgen we er ook voor dat de rede, hoe die bij jou dan ook vorm gekregen heeft, angstvallig vasthoudt aan jouw eigen waarheden. Zo heftig dat nieuwe waarheden of andere waarheden nauwelijks bij jou binnen kunnen (!) komen. Hoe goed en wijs dan ook. Er ligt namelijk een berg van oude en vaak aangenomen waarheden voor!
Dit zo opschrijvend realiseer ik me dat wanneer je de andere 3 mannen aan tafel spreekt je net weer een ander verhaal zult horen. Een verhaal. En ieder verhaal is waar en ontstaan vanuit de rede. Een ander verhaal.
Ik zou zeggen: Leef je verhaal, luister naar de verhalen van anderen en probeer ze een beetje in elkaar te laten passen.
Rob Franse, 30 maart 2017
Waarde Rob
Dank voor de reflectie. Het roept bij mij de volgende vragen op
– we zijn onderdeel van de natuur. Welke natuur dynamieken spelen een rol hierin ? Overleven of groei naar volgende fase mensheid ?
– de rede is verbonden met de verlichting. Hoe draagt de rede bij tot verlichting ? vele nieuwe ontwikkelingen kunnen ons helpen of juist afleiden van onze groei
– en vanuit de gedachte ” alles wat ons overkomt is het beste dat ons kan gebeuren” . Welke tekenen des tijds worden ons aangeboden
Ik blijf geloven en proberen om permanent vragen te stellen en te reflecteren – mediteren . Op zoek naar de betekenis voor en het appel op mij . Daar is dialoog en kwetsbaarheid voor nodig.. zoals via jouw blogs
Het is alsof ik mijn eigen boekje lees….
1.wees maar blij dat je minimaal 90% van je leven leidt op een automatische piloot. Als je bij elke volgende inademing moet bedenken: “Zal ik nu wel of niet?”dan ben je na enkele uren (ws al eerder) compleet uitgeput.
2. wees maar blij dat je leeft in een wereld waarin je geheel verschillend denkt enz. dan anderen. Een wereld van alleen maar gelijkgestemden is stomvervelend – althans dat lijkt mij toe.
3. Elke dag een goede daad voor een medemens en/of de natuur (vogeltjes voeren en zo) geeft je minimaal een (zegge:1) glimlach.
4. “Behandel de anderen zoals je zelf behandelt wilt worden.”(Kant)
5. “Het leven wordt voorwaarts geleefd en achterwaarts beleefd.”(Kierkegaard)
Dankjewel Evert,
Het is (dus) leven met de Gulden Regel!
En we “moeten” verder met jouw punt 5. Voorwaarts (maar niet blind).
Verwondering, daar begint het mee (daarbij denk ik ook aan de Zarathustra van Nietzsche)
Beste Tjerk,
Hartelijk dank voor je reactie. Voor je vragen! Op de meeste vragen heb ik geen antwoord. Misschien is ook wel het grootste risico van dit moment dat we over elkaar heen buitelen met antwoorden nog voordat we de vragen goed tot ons hebben laten doordringen. Toch doe ik een poging om antwoord te geven……
-Ik hoop (en verwacht een beetje) dat we stukje bij beetje een volgende fase in gaan. Dat is dan groei. Maar zoals zo vaak kent groei vele stuipen.
-Voor een volgende stap in of na de verlichting hebben we meer nodig dan alleen de rede. Of dat gevoel is? Of een combinatie? Of wellicht als start eerst maar eens begrijpen dat het niet alleen om de rede draait?
-De tekenen des tijds zijn er volop denk ik. De kunst is ze te zien (daar is tijd en aandacht voor nodig) en zonder boosheid anderen in de verwondering mee te nemen. Slechts vanuit verwondering kunnen we openstaan voor nieuwe richtingen.
Voorwaar een flink aantal uitdagingen. Misschien is wel de eerste vraag “hoe gaan we er zelf mee om?”