Heerlijk. Ik heb afgelopen week weer veel gelezen en geluisterd. Hoogtepunt was het boek “De tranen van Nietzsche” van Irvin Yalom. Door al dat lezen en luisteren begin ik daadwerkelijk meer te begrijpen van de manier waarop individuele mensen denken, zich gedragen en zich ontwikkelen. En hoe dat vaak gebonden is aan hun “toevallige” omgeving. Tegelijkertijd zie ik, mede daar door, steeds minder goed voor me hoe grote groepen mensen goed en prettig kunnen samenleven en werken.
Vandaar mijn vraag: Gaat het nu om ontplooiing of om aanpassing? Of is het een combinatie van beide? En wat is dat dan, ontplooiing? En hoe ver moet je gaan met aanpassen?
Jazeker, ik ben een enorm voorstander van zich ontplooiende mensen. Ik krijg echter stellig de indruk dat veel mensen zichzelf (en hun kinderen) ontplooien door “iets te vinden”. En dan vooral iets te vinden zonder zich ergens eerst in te verdiepen door te lezen, te luisteren en je mening te toetsen. Een ontplooiing die dan al snel de richting krijgt van “zo past het mij het best, is het voor mij het makkelijkste, etc.”. Zo’n vorm van ontwikkeling zal, denk ik, vaak leiden tot egocentrisme en tot het je richten op die dingen die jij leuk en belangrijk vindt. Ik bespeur een vorm van hobbyisme.
Is dat erg? Misschien. Brengt het je op een punt dat je goed kunt samenleven met anderen? En/of werk kunt uitoefenen waardoor je in je behoeften kunt voorzien? Dat wordt denk ik al moeilijker. Plat gemaakt zou je de vraag kunnen stellen: Wordt je gelukkiger van zelfontplooiing die je vervolgens in de weg zit om goed te kunnen samenleven met anderen (van samenwonen tot kinderen goed opvoeden) en een baan in te kunnen vullen zonder je steeds af te vragen “Vind ik dit wel leuk? Past dit wel bij me?”
En ik heb het antwoord op die vraag stomweg niet. Misschien moet een deel van het antwoord wel beginnen met “kun je het je permitteren” om (volledig) tot zelfontplooiing te komen? En moet een ander deel van het antwoord zijn: Zorg dat je je tijdig voldoende ontplooit om goed deel te kunnen nemen aan deze maatschappij. Weet daarbij dat vele grote denkers somber aan hun einde zijn gekomen. Weet dat oprecht aanpassingsvermogen je in ieder geval een gemakkelijker leven oplevert.
Misschien zit er toch wel iets in het credo: Verwonderen ->Verdiepen ->Samen (!) -> Bouwen -> Genieten.
Een mens blijft hoe dan ook een bijzonder ding. En (veel) mensen samen zijn meer dan bijzondere dingen. En aangezien we nog steeds een groeiende wereldbevolking hebben en een haperende economie, zeker voor wat betreft werkgelegenheid, mag je je afvragen of Darwin toch niet gelijk had met z’n idee dat het sterkste beest diegene is die zich het beste kan aanpassen.
Waarschijnlijk hebben jullie hetzelfde probleem als ik: Ik wil me namelijk niet (altijd) aanpassen J.
Blijf je verwonderen!
Rob Franse, 1 augustus 2015