Zijn wij nog wel geschikt voor democratie?

 Naar aanleiding van de FIFA ellende schreef ik 3 dagen geleden  over een instortende democratie. Ik had natuurlijk in plaats van de link met democratie ook de link kunnen maken met macht of met slechte bestuurders. Echter, wanneer er op zo veel plekken tegelijk, zoveel slechte en op macht beluste bestuurders zijn, dat is het wellicht nuttig om naar het systeem te kijken.

In een democratie mogen alle/een beperkt aantal mensen stemmen op iedereen/een bepaald aantal kandidaten die namens iedereen (!)proberen om “in het algemeen belang voor nu en straks” de beste besluiten te nemen.

Dat begint (dus) met de verplichtingen om ontwikkeld te zijn, te luisteren en te lezen, en te handelen in het algemeen belang. Niemand heeft het dan nog over rechten! Laat staan over “-eigen- kansen en mogelijkheden”.

Een stap terug in de geschiedenis. Er zijn altijd maatschappij vormen geweest waarin de sterken voor de zwakken zorgden. Denk aan kerkelijke instellingen, aan rijke weldoeners en aan de geschenkeconomie (lees het essay van Marcel Mauss uit 1925). Voor het weggeven van rijkdom kreeg je prestige terug. Maar helaas….niet iedereen die geld of middelen nodig had kreeg dat ook.

En zo ontstonden er uiteindelijk meerdere vormen van socialisme. Uiterst begrijpelijk en meestal terecht. Wanneer je een prestatie levert, dan heb je in principe ook recht op bestaansmiddelen.

In een democratie ontstaat natuurlijk niet alleen socialisme maar bijvoorbeeld ook liberalisme. En zelf neo-liberalisme. We willen graag allemaal ons deel. We hebben er inmiddels zelfs recht op. Daarbij is de definitie van “mijn deel” een uitdaging.

Zolang we met z’n allen groeien (dus niet alleen economisch, maar ook cultureel –in de breedste definitie-) is er niet zo veel aan de hand. Maar wanneer de groei minder wordt of zelfs stokt, dan wordt het moeilijker. Wat een deel van ons dan zal doen is zoeken naar meer groeimogelijkheden. En dan vooral economisch! Je komt dan, de historie laat dat ook voldoende zien, in economische groei zonder culturele groei gekoppeld aan een groot consumentisme. En wanneer dit zich een tijdje doorzet, dan raken we ons “wezenlijke ik” kwijt (Lees de Kroatische schrijfster Dubravka Ugresic). Dat wezenlijke ik wordt ook nauwelijks meer geholpen door hoeders als bovenmeesters en kerkelijk leiders. De enige leiders zijn dan nog de uitkomsten van economische big data………….

En dat is waar we ons nu bevinden. Een economie die losgekoppeld is van onze cultuur. En dat zorgt er voor dat er een gebrek is aan ethiek. Niet alleen bij bestuurders, maar ook bij stemgerechtigden. Wij, de stemmers, willen namelijk steeds meer dat ons eigen belang behartigt wordt. Vooral in economische zin. En diegenen op wie we kunnen stemmen, spelen daar, met hulp van big data en de media, steeds meer op in. Dus grote beloften die het lekker doen in de media. En dus bij ons.

Dan krijg je dus bestuurders die goed zijn in het weten wat hun doelgroep (dus niet het algemeen belang) wil horen, die redelijk mediageniek zijn, maar cultureel, qua ethiek, vakkennis en “uitvoeringsvaardigheid” schromelijk tekort schieten.

En wie luistert er dan nog naar de ethicus? Naar de vakman? Naar de denker?

Op dit moment pakken we wanstanden aan wanneer het te laat is. Denk aan het ontslag van de NS topman, alle enquete commissies, de justitie in de US en de FBI……. Goed dat het gebeurt, maar nog beter wanneer we de ellende kunnen voorkomen. En in alle gevallen (!) waren de bestuurders meer dan voldoende gewaarschuwd. Door diezelfde ethicus, vakman of denker.

De grote vraag is dan voor mij: Hoe zorg je er voor dat  de democratie in stand blijft (ik ben daar wel erg aan gehecht), maar dan met de juiste stemmers op de juiste kandidaten. Wanneer je daar over door denkt dan wordt het best eng!

En zou je daarmee dan ook weer een deel van de geschenkeconomie terugkrijgen? Zoals bonusontvangers die hun bonus wegschenken? Kerkelijke instellingen, van alle soorten, die vooral mensen proberen te ondersteunen?

Je pense donc je suis, zoals Descartes al schreef. Ik denk (en niet ik vind iets) dus ik ben….

Rob Franse, 7 juni 2015

 

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *