Met deze vier woorden, zonder uitroepteken, kom ik dichter in de buurt van wat ik juist nu en op dit moment wil zeggen dan wat ik met m’n vijf eerdere pogingen voor elkaar kreeg. Die pogingen liggen nu in de prullenbak. Het waren pogingen met te veel goede bedoelingen, te veel woorden en te veel domineespraat. Er gebeurt momenteel, zowel wereldwijd als in onze directe omgeving, zo veel dat het misschien wel wijzer is om even te ontspannen en rust te nemen dan om door te gaan met alle zaken die eigenlijk ook zouden moeten. Zeker omdat er best veel zaken spelen die niet altijd even prettig zijn. Even bijtanken en lief zijn, voor jezelf en voor elkaar, kan dan net die lucht geven om straks met nieuwe moed datgene op te pakken wat opgepakt moet worden.
Na het opschrijven van deze vier woorden bedacht ik me dat we weliswaar in een onrustige tijd leven, maar dat er in ons verleden nog veel onrustiger tijden geweest zijn. Ik vroeg me af wat mensen toen met kerst deden. Vervolgens kwam ik de onderstaande regels tegen:
‘Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn er meerdere informele kerstbestanden geweest. Hierbij vond op initiatief van de manschappen in de loopgraven ter gelegenheid van Kerstmis een verbroedering plaats tussen de soldaten van de strijdende partijen, dit geheel tegen de zin van de legerleiding.’
Ik was er stil van. Wederom leert de geschiedenis ons dat sommige oplossingen stomweg bij onszelf liggen. En als zij dat konden in die situatie…….. De gewone mannen besloten dat het stomweg even klaar was. Ze gingen het gevecht even niet meer aan. Zelf niet, met elkaar niet en tegen elkaar niet. Ze ontspanden eventjes en waren lief voor zichzelf en voor elkaar…. Heel bijzonder.
Gelukkig hebben wij hier in onze omgeving geen fysieke oorlog. Wel hangen we aan tegen handelsoorlogen, Brexits, harde ingrepen op het gebied van duurzaamheid en wat al niet meer. Maar bovenal neemt de tweedeling tussen rijk en arm in een razend tempo toe. Daarbij gaat het niet alleen om absolute rijkdom in de vorm van vermogen, inkomsten en uitgaven, maar vooral om ongelijkheid in kansen! Anders gezegd: Precies 100 jaar geleden, aan het einde van de 1e wereldoorlog, werd een start gemaakt met meer gelijkheid en meer kansen voor iedereen. Er zou nog een diepe crisis en een 2e wereldoorlog volgen alvorens we begrepen dat we voor een duurzame vrede met welvaart en welzijn voor iedereen een goed sociaal contract nodig hadden tussen machthebbers en kapitaal enerzijds en het complete volk anderzijds. Een sociaal contract wat uiteindelijk ook het kapitaal en de machthebbers ten goede zou komen. Dat contract kwam er en het heeft decennia lang goed gewerkt.
Stukje bij beetje hebben we dat sociale contract, bijna overal in onze westerse ‘vrije wereld’, laten verwateren. Helaas. Nu naderhand kun je prima aangeven wat er waar fout gegaan is, maar op de bepalende momenten hebben de meesten van ons het niet (voldoende) gezien. We hebben het zelf zo ver laten komen door ons democratische systeem niet voldoende te borgen met de juiste en noodzakelijke (internationale) afspraken, regels en wetten. ‘We’ zijn gegaan voor winstmaximalisatie en kostenbesparing die in combinatie met zelfredzaamheid helaas niet (!) hebben geleid tot de gehoopte welvaart voor iedereen die daaruit zou moeten voortvloeien. De opbrengsten zijn blijven hangen bij een veel te kleine groep.
De grootste ‘fout’ die we volgens mij hebben gemaakt ligt bij ons zelf. Wij zijn namelijk gaan geloven dat we zelfredzaam zijn! Daarbij is het inmiddels zo ver gekomen dat bijna niemand, zeker jongeren, wil toegeven níet zelfredzaam te zijn. Dat zou een vertoon van zwakte en onvermogen zijn. Dus ga je mee in de ratrace. Een ratrace met te veel eisen op het gebied van studie, werk, financiële zelfdiscipline en een geweldig leuk iemand zijn. Eisen die we onszelf en elkaar stellen en die we relateren aan alles wat we zien op reclames en op Facebook.
En als je niet wilt toegeven dat je op vele gebieden wel wat hulp kunt gebruiken dan krijg je ook geen hulp. Dan ga je door tot je een burn-out krijgt. Tot je er financieel aan onderdoor gaat. Je gaat je ook niet verenigen in iets als een vakbond, want ook dat is natuurlijk zwakte. Kortom: Je probeert het lekker allemaal in je eentje zonder in de gaten te hebben dat je eigenlijk een slaafje bent van alle verwachtingen van alles en iedereen om je heen. Ik krijg bijna begrip voor de slavenhouders! ‘Als de slaven zó gedwee zijn, dan zal ik toch wel gek zijn om wat dan ook te veranderen?’
Terug naar die soldaten, die jongens, in de loopgraven van de 1e wereldoorlog. Ze hadden bij benadering niet onze opleiding of onze huidige voorzieningen. Ze kregen geen gehoor bij hun meerderen…. Maar ze hadden elkaar! Ze begrepen dat ze zelfs ‘de vijand’ nodig hadden om even tot rust en ontspanning te komen. Hun leiding (de slavenhouders?) konden het rambam krijgen. Samen waren ze sterk genoeg om een stuk rust af te dwingen. Samen.
‘Even bijtanken en lief zijn, voor jezelf en voor elkaar, kan dan net die lucht geven om straks met nieuwe moed datgene op te pakken wat opgepakt moet worden.’ Dat schreef ik in de 1e alinea. Misschien moet ik daar wel aan toevoegen: ‘Samen’ bijtanken en lief zijn. En ook: ‘Vraag elkaar gewoon eens om hulp’. Geef nou maar toe dat je niet 100% zelfredzaam bent. Geef toe dat ‘samen’ niet hoeft te betekenen dat je allemaal uren aan één en dezelfde tafel zit. Samen zitten lezen kan ook; ieder in zijn of haar eigen hoekje. De ander na een uurtje vragen of hij misschien ook een kop thee wenst. Zoals sommige soldaten destijds zelfs aan de vijand vroegen of ze misschien ook een sigaret wilden………..
Lieve allemaal, streef niet naar geluk maar naar tevredenheid. Vanuit die tevredenheid kán geluk groeien. En ‘samen’ kan op vele manieren. Samen is bovendien niet alleen, denkend aan de uitspraak ‘ik wou dat ik 2 hondjes was, dan kon ik altijd samen spelen’.
Ontspan, wees lief, vraag hulp (wat ook een manier van samen is) en geniet van alles wat je altijd al wilde en vaak al hebt…….
En daarna? Na de kerstdagen? Dan gaan we onze democratie herstellen. Democratie is niet zaligmakend en al helemaal niet makkelijk, maar het is wel het beste (of minst slechte) wat we hebben. Het is een vorm van samen (….) waarbij niet (!) de meeste stemmen gelden, maar waarbij diegene met flink wat stemmen optimaal rekening houdt met de wensen van de minderheden. En dat kun je mooi oefenen tijdens het kerstdiner.
Rob Franse, 13 december 2018