Vaarwel democratie. Wie weet tot ziens.

Hoe ontstaat een democratie? Doordat een flinke groep mensen ver genoeg ontwikkeld is, ontevreden is met de leiding en bereid is om zélf -gezamenlijk- de leiding over te nemen. Men kiest dan niet voor een misschien logischer keuze, namelijk die van een nieuwe leider.

Dat is nogal wat. Het schept enorme verplichtingen bij de gehele groep. De hele groep moet zich immers gaan informeren en op basis daarvan gaan nadenken om uiteindelijk mee te kunnen beslissen. Natuurlijk is dit, zeker bij een grotere groep, bijna ondoenlijk. Dus besluiten we al snel tot een getrapte democratie. De groep kiest een groep vertegenwoordigers en die vertegenwoordigers kiezen uit hun midden een soort bestuur. De vertegenwoordigers en het bestuur blijven met regelmaat goed contact houden met de groep en vice versa. Na enige jaren evalueren we de hele boel waarna er verkiezingen plaats vinden. Een slimme groep besluit dan dat tenminste de helft van de vertegenwoordigers vervangen moet worden. Niet omdat ze niet goed genoeg zijn maar stomweg omdat de sleet er bij iedereen na verloop van tijd in komt. Vertegenwoordigers hebben elkaar inmiddels te veel beïnvloed, zijn niet meer fris genoeg, plakken soms aan het pluche en krijgen de eerste verschijnselen van ‘machtsgedrag’. Tijd voor flink veel vers bloed wat nog lekker onbevooroordeeld is.

Tegenover die plicht om je te informeren en mee te doen aan ‘het besturen’, zowel passief als actief (cq je beschikbaar stellen als vertegenwoordiger), staan gelukkig ook een aantal rechten. Die rechten zorgen er voor dat zaken niet onbedoeld uit de hand lopen en geven je de mogelijkheid om naast je plichten ook met voldoening te kunnen leven. Wellicht wordt je er ook gelukkig van.

Maar wat nou wanneer na verloop van tijd vele mensen hun plichten(je informeren -> meedenken -> kiezen -> verkiesbaar stellen) niet meer nakomen? Maar ondertussen wel hun rechten opeisen? En daarnaast het ‘met voldoening leven’ overslaan om direct ‘gelukkig’ te worden. Menen recht te hebben op hun eigen geluk? En wel nu?

Wat ik in de vier regels hierboven beschrijf is precies wat er zich afspeelt in vele verenigingen en vrijwilligersorganisaties. Een groot deel wordt ‘lid’ om direct te kunnen consumeren. Is zich nauwelijks bewust van de plichten. Niet in praktijk en al helemaal niet moreel. Probeert vervolgens plichten aan te passen of zelfs af te kopen.

Waar dit zo fout gegaan is, zowel in de politiek (want zo noemen we dat inmiddels) als in het vrijwilligers gebeuren? Dat is heel simpel. Politieke partijen zijn met mooie beloftes zieltjes gaan winnen (partijpolitiek) en veel vrijwilligersorganisaties zijn leden gaan werven met mooie vooruitzichten en ‘hoe leuk het is’. Hebben we ooit van politieke partijen, verenigingen of stichtingen gehoord dat er ook verplichtingen aan vast zitten? Ja soms, wanneer je al binnen bent.

Maar vooral proberen de partijen, verenigingen en stichtingen hun beloftes waar te maken. Vaak hele grote beloftes. Beloftes die slechts door een heel klein groepje in de top gedragen worden. De volgende stappen kun je dan uittekenen. Wanneer je bekend en groot genoeg bent dan gaan de ‘oude’ media kritisch over jou berichten. Inmiddels hoef je al bijna niet meer groot en bekend te zijn om kritische berichten over jouw ‘cluppie’ te horen of te lezen. Iedereen die meent rechten te hebben kan dit inmiddels, vaak zwaar verontwaardigd, met de hele wereld delen. Op welke manier dan ook.

Het klinkt allemaal wel logisch wanneer ik het zo opschrijf. Ondertussen zitten we wel met een flink aantal ‘uitdagingen’. Terug dus naar hoe het allemaal begon: ‘Wij’ hebben gekozen voor democratie maar wij zijn ongelukkig met hoe ‘zij’ het uitvoeren. Zijn we wederom ver genoeg (door)ontwikkeld om opnieuw onze (morele) plichten op te pakken? Of kopen we het deze keer af? De eerste testen op het gebied van ‘afkopen’ stemmen mij niet gelukkig. ‘Onderlinge’ verzekeringsmaatschappijen zijn commercieel gegaan, ‘Coöperatieve’ banken zijn commercieel geworden, volksvertegenwoordigers zijn onderdelen van partijpolitieke marketing machines geworden, her en der worden ‘sterke mannen’ gekozen……… Aandeelhouders zijn wel erg vaak gericht op korte termijnwinsten. En onze kinderen móeten tegenwoordig door scholen en clubs erkend en behandeld worden als prinsjes en prinsesjes.

Er worden jou beloftes gedaan. Je hebt ze vertaald in verwachtingen. Vele beloftes kunnen niet waargemaakt worden. Vele verwachtingen zijn, wanneer je je informeert en nadenkt, niet redelijk en niet reëel.

En je hebt plichten. Plichten ten opzichte van de maatschappij. Een maatschappij die niet altijd eerlijk en redelijk is, maar wel de enige maatschappij waar jij en ik deel van uitmaken. Dan kun je er maar beter wat van maken ook. Geloof dus niet alle beloftes, stel je verwachtingen bij en kom je plichten na. Dat geeft, zeker op iets langere termijn, veel voldoening. En uit die voldoening kan soms zo maar geluk voortvloeien.

Conclusie: Onze mooie democratie is ontstaan doordat we plichten op ons namen. Diezelfde democratie is minder mooi aan het worden doordat ‘plichten’ een soort verboden woord is geworden.

Wie weet realiseren we ons vroeg of laat dat (morele) plichten er niet alleen bij horen maar zelfs noodzakelijk zijn. Voor jou zelf.
Wie weet tot ziens.

Rob Franse, 9 mei 2018

2 gedachten over “Vaarwel democratie. Wie weet tot ziens.”

  1. zou je ook kunnen zeggen dat we vergeten zijn dat “alles een prijs heeft”. En dan prijs in de brede zin des woords. Niet alleen geld, maar ook inspanning, verplichting. Geldt voor democratie, maar je ziet het ook bij internet. We hebben steeds minder geld over voor kranten, willen gratis informatie via internet/sociale media. We willen gratis diensten van google, facebook. Maar de prijs is dat we de informatiestromen laten vervuilen (met nepnieuws) en de gratis diensten betalen met privacy.
    De wens “we willen ons niet laten betuttelen door journalisten, wetenschappers etc” heeft zich succesvol verbonden met “informatie moet gratis zijn”.

  2. Misschien zit het echte probleem wel in jouw laatste zin: ‘We willen ons niet meer laten betuttelen’. Die stupiditeit (want dat is het) gaat zo ver dat we zelfs tussen cheeta’s willen gaan picknicken……
    Opmerkingen als ‘dat maak ik zelf wel uit, dat kan ik zelf wel bedenken etc.’ zijn er bij ons allen ten onrechte ingeslopen in de laatste 30 a 40 jaar.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *