Machteloos en moedeloos?

Op een vredig terras ergens buiten de stad zit het gezellig vol. Men praat, drinkt, speelt schaak en luistert naar de muzikanten. Mannen, vrouwen en kinderen zitten vredig in de zon naast elkaar. Er staat een jongen op, een tiener, en hij begint te zingen. Hij kan goed zingen en de melodie nodigt uit om mee te zingen. De muzikanten besluiten hem te begeleiden. Na korte tijd begint iemand mee te zingen; anderen volgen. Ze gaan er bij staan waarbij enthousiasme en volume toenemen. Bijna iedereen zingt nu enthousiast mee; fanatiek bijna.

Een oudere man blijft zitten en zingt niet mee. Je ziet zijn moedeloosheid en machteloosheid. Hij ziet waar dit toe gaat leiden. Hij ziet het en hij weet het. En hij weet dat hij er niets tegen kan doen. Twee mannen verlaten het terras en kijken nog één keer om, waarbij de ene aan de andere vraagt ‘ You still think you can control them?’. Een antwoord blijft uit……………………..

Wie kan deze gezonde tiener zijn optimisme kwalijk nemen? Wat weet hij überhaupt, anders dan dat hij een leven voor zich heeft. Een leven waarvan hij iets wil maken. Wie neemt het de meezingers, vaak ouders met kinderen, kwalijk dat ze optimistisch zijn. Of willen zijn. Wie neemt het hen allen kwalijk dat ze er bij willen horen? Wat weten ze? Wat kunnen ze weten? Eindelijk lijkt er vooruitgang te zijn. Lijkt het met hen allemaal beter te gaan.

Kun je wanneer je jonger bent dan zegge 55 jaar oud, luisteren naar de risico’s van ontwikkelingen en bewegingen? Wíl je het horen? Ben je nieuwsgierig naar die ouwe man die niet meezingt? Hij zou toch een réden moeten hebben om niet gezellig mee te doen? Of negeren we hem liever?

Waarschuwingen van oude mannen en vrouwen wanneer je ‘net zo lekker gaat’….. ;de oude mannen en vrouwen weten dat het zinloos is. Sommige golven kun je gewoon niet tegenhouden hoe graag je ook zou willen. Wat zou er dan wel kunnen helpen? Afgezien van de vraag of het niet al te laat is om nog iets te kunnen doen?

Misschien wel kijken en luisteren naar een filmpje van 3 minuten. En je daarna afvragen of precies hetzelfde als wat daar op het terras plaatsvindt, als voorbode van één van de meest duistere perioden uit onze geschiedenis, zich niet veel vaker voordoet. Ook nu. Ook bij jou. Sommige risico’s zal je misschien herkennen maar evenzovele niet. De echte risico’s zijn bijna altijd mooi verpakt en dat maakt ze zo risicovol!

Google voor het filmpje van 3 minuten naar ‘tomorrow belongs to me cabaret’. Daarnaast (of daarna) kun je natuurlijk ook de complete onvolprezen film ‘Cabaret’ bekijken.

Rob Franse, 9 februari 2018

Verandering? Ja, mits!

Is het een stemmetje diep binnenin ons? Is het ons onbewustzijn? Zijn het onze hormonen? Of kun je het allemaal vertalen met ‘als het maar vertrouwd voelt’. Met vertrouwd bedoel ik dan ‘bekend terrein’. Daarbij hoeft langs niet alles bekend en vertrouwd te voelen mits net dat essentiële dingetje maar blijft. Of in ieder geval niet weggaat.

Toegegeven, het kan soms om heel veel dingetjes gaan. En om heel grote. Waarbij dat dan weer voor iedereen heel verschillend is wat groot is en wat essentieel. Heb je wel eens goed opgelet hoe heel kleine kinderen, heel oude mensen, dementerenden, autisten etc. volkomen van slag kunnen raken wanneer er net iets anders gaat dan verwacht? Heb jij je wel eens gerealiseerd dat voor jou eigenlijk hetzelfde geldt, maar dat je ‘er wat beter mee om kunt gaan’. En dat je er soms zomaar plotseling juist niet mee overweg kunt. En dat je daar eigenlijk geen goeie verklaring voor hebt.

De neurowetenschap ontwikkelt zich razendsnel en daaruit kunnen we veel leren. Sommige gedachtegangen en algemene ideeën moeten we wellicht geheel herzien. Wist je bijvoorbeeld dat je vaak al een beslissing hebt genomen over allerlei zaken voordat je er een bewuste en rationele verklaring voor hebt ‘gemaakt’? Wist je dat we, ook jij, buitengewoon vaak zeggen dat we iets van plan zijn maar dat we het in feite helemaal niet van plan zijn? Terwijl je dit beslist niet gelooft blijkt de werkelijkheid voor soms wel 80% van de situaties anders te zijn dan jouw plan. Wat je denkt en vervolgens zegt -en waar jij echt in gelooft- , ook wanneer je het goed onder woorden weet te brengen, klopt gewoon niet met jouw handelen. Het klopt ook vaak niet met wat jij denkt te denken.

Wanneer hebben veranderingen een goede kans van slagen? Ik denk dat zowel je onbewustzijn, je hormonen, je geheugen en al die andere zaken in onze bovenkamer die we nauwelijks bevatten samen ‘laten voelen’ dat het vertrouwd is. Of net voldoende vertrouwd is. Of dat de omgeving in ieder geval vertrouwd is. Of zo.

Voorbeelden? Ouders die tegen hun kinderen zeggen ‘kun je niet gewoon doen’. Ook een mooie is ‘kunnen we vanavond niet gewoon (….) thuis blijven?’ Of ‘zij zit op mijn plekkie’. ‘Ik heb geen hekel aan vreemdelingen maar ze zijn wel anders. Als ze nou maar……’. Net zo goed als ‘kunnen zij zich niet aanpassen?’

Wat gaat er (dus) zo vaak fout bij reorganisaties, veranderende regelgeving en wat al niet meer? ‘Ze’ halen iets heel vertrouwds weg en/of voegen iets toe wat niet vertrouwd voelt bij ‘mij’. Kunnen ‘zij’ dat van te voren enigszins inschatten? Neen!! Zie al het bovenstaande. ‘Zij’ kunnen dat een klein beetje voor zichzelf en nauwelijks tot niet voor jou. Zij hebben geen idee van jouw hormonen, onbewustzijn etc. Maar ‘zij’ doen het wel zonder voldoende met jou rekening te houden. Stomweg omdat ze ‘het’ en ‘jou’ niet voldoende (kunnen) begrijpen.

Mijn conclusies: Verander niet iets voor anderen mits het niet echt noodzakelijk is én betrek anderen vooral (bij de details). Jij bepaalt niet wat voor een ander belangrijk is. Trouwens: Misschien hebben de anderen wel hele goede ‘verander ideeën’. Overweeg of ouderen wel op hetzelfde tempo mee moeten veranderen (waarbij oud een rekbaar begrip is). Weet dat een ‘herinneringsmuseum’ voor bijna iedereen altijd leuk is. Niet omdat het oud is maar wel omdat het vertrouwd is! Gún mensen hun vertrouwde plekje en hun vertrouwde ‘spulletjes’.

En dan nog dit: Je hoeft de banen niet te beschermen maar je moet wel de mensen beschermen. Het gaat niet om banen maar om het leven van een betekenisvol bestaan (ja, daar hoort geld bij). Een sociaal-culturele agenda is dus zeker zo belangrijk als een economische agenda. Aanpassen aan de meerderheid, hoe moeilijk ook, is in veel gevallen wel degelijk noodzakelijk. Vrijheid? Jazeker, maar in gebondenheid. Soms is het best prettig wanneer de ander de verantwoordelijkheid neemt.

Wanneer je deze ‘en dan nog ditjes’ samenvoegt met ‘mijn conclusies’ dan kom je in een complexiteit die best we groot is. Een reden te meer om de mits ‘vertrouwd’ voldoende aandacht te geven. Iets waar we op alle niveaus momenteel maar moeilijk in slagen. Dát vind ik dan weer een uitdaging.

Blijf je verwonderen

Rob Franse, 30 januari 2018