De arts moet eerlijk zeggen wat we hebben. En er niet omheen draaien. Wanneer je afgewezen wordt wil je eerlijk weten waarom. Dat geldt zowel voor de liefde als bijvoorbeeld voor sollicitaties. Wanneer je geen promotie krijgt, wanneer je niet uitgenodigd wordt, wanneer je niet opgesteld wordt, wil je eerlijk weten waarom.
En daar zíjn we slecht in! We zijn er zo slecht in dat we inmiddels zijn gaan geloven dat piskijkers het beter weten dan artsen, dat bedrijven vriendjespolitiek bedrijven, dat je niet uitgenodigd wordt omdat iemand slecht over je gesproken heeft en dat iemand als Trump wél eerlijk is……
Hoe ik daar zo bij kom? Pure verwondering! Zo snap ik het niet dat gerenommeerde media klakkeloos CBS werkloosheidscijfers overnemen én daar over juichen. Terwijl het CBS er keurig bij zegt dat een werkloze volgens hen uitsluitend een werkloze is wanneer hij én een WW uitkering krijgt én minder (!) dan 1 uur per week werkt. Iedereen wéét dat de echte werkloosheid tussen de 1,5 en 2.0 miljoen ligt en dus veel hoger is dan dat halve miljoen wat steeds genoemd wordt.
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) weet het volgende te melden: ‘Middengroepen weten in meerderheid hun positie te handhaven en sociale daling te voorkomen. Dat doen zij door harder te werken in meer onzekere omstandigheden. Zij hebben vaker twee inkomens nodig, moeten rekening houden met de flexibiliteit en tijdelijkheid van werk, dienen werk en zorgtaken te combineren, en meer zelfredzaamheid aan de dag te leggen om risico’s het hoofd te bieden. Dit alles gaat gepaard met toenemende gevoelens van onzekerheid. Ook is er het gevoel dat de overheid te weinig doet voor het midden.’ Om vervolgens naar buiten te brengen dat ‘In tegenspraak tot veel verontrustende verhalen er geen sprake van is dat het middensegment van de Nederlandse samenleving wordt uitgehold of in verval is geraakt’…… Ben ik nou gek?
Alleen deze 2 berichten al geven een beeld (!!!) dat het goed met ons gaat. Dat we niet moeten klagen. Dat ‘de overheid’ het goed doet. Maar ‘wij’ voelen haarfijn aan dat het niet klopt. En veel meer dan “voelen” kunnen we helaas niet. Psycholoog en winnaar van de Nobelprijs voor economie (…) Daniel Kahneman heeft voldoende aangetoond dat wij niet rationeel maar irrationeel zijn (maar wél voorspelbaar; daarover straks meer). En irrationeel als we zijn leggen we ons oor dan te rade bij mensen die de zaken wél benoemen. Helaas zijn dat dan weer vaak mensen die vooral zaken benoemen die wij wíllen (!) horen. Zaken die lekker bekken. Vaak gecombineerd met het zich afzetten tegen bepaalde groepen in de maatschappij…… Het is om die reden dat we nu te maken hebben met Brexit, Trump, Wilders, le Pen en anderen met hun “alternatieve feiten”. Het kan (een deel van ons) niet schelen dat die feiten rationeel niet helemaal kloppen. Ze benoemen het en dat is voor ons gevoel goed.
Wanneer je, dat is mijn betoog, zelf echt eerlijk de zaken benoemt –niet alleen rationeel en feitelijk maar ook met het juiste gevoel en de juiste kop of titel- dan neem je al dit soort populisme de wind uit de zeilen en voelen “wij” ons serieus genomen. Nog sterker, dan gaan we jullie –gevestigde media, politiek en overheid- misschien wel geloven!
De laatste jaren is er nog een heel goede reden bijgekomen om zaken eerlijk, ook qua gevoel, te benoemen. Ik kom dan terug bij Kahneman en het feit dat we niet rationeel maar wél voorspelbaar zijn. Die reden is de extreem sterke opkomst van social media. Zij (Facebook, Whats App, Google) maken precies daarvan (irrationeel en voorspelbaar) gebruik. Ze spelen perfect in op wat jij op welk moment wilt horen. En ze kunnen dat buitengewoon goed!
Zo worden wij, door het niet echt eerlijk en met gevoel benoemen van de (harde en soms vervelende) feiten door instanties, als vanzelf in de armen gedreven van populisten en social media. Het voelt een tijdlang (misschien) best goed, maar het is net als met teveel alcohol. Uiteindelijk levert het een fikse kater op.
Rob Franse, 26 juli 2017