Niet eerder heb ik de dodenherdenking zo emotioneel ervaren als dit jaar. Ik weet niet waarom dat zo is. Ben ik überhaupt wel in staat om dat te begrijpen? Zíín emoties er om te begrijpen? Of zijn ze vooral een ervaring?
Ik ben geboren in 1956. Ik weet niet anders dan dat we op 4 mei de doden herdenken. Het herdenken en het respect zijn mij bijgebracht door ouders en grootouders, onderwijzers, leraren, kennissen, vrienden, films, boeken en wie wat al niet meer. Ik was voor velen in mijn omgeving het eerste nieuwe leven na de 2e wereldoorlog. Het eerste jonge leven waar aan de herinneringen werden overgeleverd. Vaak uit de 1e hand. Verhalen van mensen die zelf de hongerwinter, de Jappenkampen en Auschwitz hadden meegemaakt. Verhalen die meestal op ernstige toon en met afschuw werden overgebracht. Bij velen waren de wonden nog vers.
Waarom heb ik de dodenherdenking dit jaar, zittend voor de TV, dan emotioneler ervaren dan ooit tevoren? Is dat mijn leeftijd? Ik word dit jaar 60 dus het zou zo kunnen zijn dat ik emotioneler en sentimenteler word. Is het de huidige tijd die ons meer dan ooit doet beseffen hoe belangrijk echte vrijheid is? Dat ik als zeer vrijheidslievend mens zie hoe er aan de vrijheid getornd wordt? Zijn het zorgen?
Of was het dat mooie gedicht. Of de uitstekende toespraak van Aboutaleb. Ik denk het niet. Ik denk dat het verschil zat in de manier waarop een aantal ouderen, ondersteund en begeleid door jongere familieleden, met hun lichaamshouding uitdrukking gaven aan hun gevoelens. Elkaar vasthielden. Met warmte en met respect. Minder ernst en afschuw en meer compassie, zo leek het wel……
Compassie. Het is een woord wat niet vaak genoeg gebruikt kan worden. Wat we hard, misschien wel weer harder dan in de laatste decennia, nodig hebben. En dan niet zo zeer in woorden maar vooral in gedrag en in daden.
Een deel van de herdenkers leeft al meer dan 70 jaar in vrijheid. Het merendeel leeft al hun hele leven in vrijheid. Voor de ene een zwaar bevochten vrijheid en voor de ander een vanzelfsprekendheid. En het is mooi dat het vanzelfsprekend is. Of lijkt. Ik gun dat iedereen.
Toch leert zo’n respectvolle, plechtige en deels emotionele herdenking mij, meer dan in eerdere jaren, hoe belangrijk het koesteren van die vrijheid is. En bij koesteren hoort ook in stand houden en verdedigen. Het verdedigen van vrijheid. Met compassie en met kracht.
Rob Franse, 6 mei 2016